Cứu bệnh nhân tiểu đường áp xe ở cổ lan vào lồng ngực (Viêm trung thất)

Ông H. có tiền sử đái tháo đường, bị nhiễm trùng nướu răng, tạo mủ phá vỡ thành trước bên của họng, mủ lan rộng áp xe sâu vùng cổ, vào sâu trong lồng ngực gây viêm trung thất.

Ông P.V.H. (69 tuổi, TP.HCM) nhập viện ở khoa Cấp cứu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM trong tình trạng sốt cao, khàn giọng, không nuốt được, sốc nhiễm trùng nặng. Bác sĩ cho biết đây là một loại nhiễm trùng nặng, tỷ lệ tử vong có thể trên 90% nếu không điều trị kịp thời và tích cực. Ông H. đã được phẫu thuật và hồi sức tích cực cứu sống ngoạn mục. Tiền sử ông có viêm nướu răng, tiểu đường, điều trị bằng uống kháng sinh tại nhà.

Phẫu thuật cấp cứu giải quyết các ổ mủ – bước đầu của cuộc chiến với tử thần

Trước mổ, ông H. đã được nhập khoa Hồi sức tích cực & Chống độc (ICU) do tình trạng nhiễm trùng rất nặng. Vùng cổ phải sưng lớn và đau dữ dội lan xuống ngực và vùng cổ phải. Người bệnh không tự ăn uống được, không nói được do đau, bắt đầu thở nhanh và lơ mơ. Các xét nghiệm nhiễm trùng tăng cao (số lượng bạch cầu trong máu ngoại vi tăng cao, CRP tăng, procalcitonin tăng.)

Trên phim chụp cắt lớp vùng cổ ngực (CT scan) cấp cứu cho thấy hình ảnh ổ dịch (ổ áp xe) cùng nhiều hốc khí lan rộng từ sàn miệng qua vùng cổ bên phải đến chỗ vỡ xoang lê (ở thành trước bên họng). Ổ áp xe lan rộng toàn bộ vùng cổ, phía trước lan qua khí quản đến cổ bên phải, phía sau lan ra đến cột sống cổ và sau khí quản, phía dưới đi sâu vào trong trung thất trước (phần ngực ở giữa hai phổi, phía trước tim và ngay sau xương ức).

Bệnh nhân được hội chẩn nhanh giữa Khoa ICU, Khoa Phẫu Thuật Tim mạch – Lồng ngực, Khoa Tai Mũi Họng và có chỉ định mổ cấp cứu ngay với chẩn đoán viêm trung thất (độ IIA) do áp xe cổ sâu lan xuống, dọa sốc nhiễm trùng.

Trình trạng người bệnh vào phòng mổ đã bị sốc nhiễm trùng phải vừa hồi sức vừa phẫu thuật. Theo Thạc sĩ, bác sĩ Trần Thúc Khang, khoa Phẫu thuật Tim Mạch và Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, là phẫu thuật viên chính mổ cho ông H., cho biết mục đích của phẫu thuật là xẻ rộng áp xe vùng cổ, làm sạch tổ chức mủ, cắt lọc sạch toàn bộ các tổ chức hoại tử (tổ chức chết), phá vỡ tất cả mọi ngóc ngách của ổ áp xe vùng cổ – trung thất, đồng thời dẫn lưu trung thất qua đường cổ và để hở.

“Tổn thương trong mổ hoàn toàn đúng như những gì bác sĩ đã dự báo trước mổ. Mặc dù cuộc mổ đã đạt được các mục đích đề ra, nhưng với áp xe vùng cổ sâu lan xuống gây viêm trung thất, thì đây chỉ là bước đầu, hành trình còn gian nan và tiên lượng của những bệnh nhân như thế này còn rất nặng nề”, Bác sĩ Khang chia sẻ.

Mặc dù viêm trung thất do các áp xe sâu ở vùng cổ lan xuống ít gặp, nhưng đây là một loại nhiễm trùng rất nặng và tỷ lệ tử vong có thể trên 90% nếu không được điều trị hợp lý và kịp thời. Tùy theo loại viêm trung thất, tỷ lệ tử vong sau khi đã phẫu thuật có thể từ 40% – 47%.

Hành trình chăm sóc bệnh nhân – gian nan trong niềm hy vọng

Người bệnh ngay sau mổ rơi vào tình trạng sốc nhiễm trùng nặng, suy thận, suy tim, loạn nhịp tim hoàn toàn và có lúc tưởng chừng khó qua khỏi.

Thạc sĩ, bác sĩ Huỳnh Khiêm Huy – khoa Hồi sức tích cực & Chống độc, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, cho biết mặc dù tất cả đã tiên lượng từ trước nhưng tình trạng nhiễm trùng ở người bệnh rất nặng, trên nền đái tháo đường, suy tim, diễn tiến càng phức tạp và có nguy cơ tử vong rất cao.

Tại khoa ICU, người bệnh được dùng thuốc vận mạch để nâng huyết áp, kháng sinh mạnh phổ rộng phối hợp để điều trị nhiễm trùng, tiêm insulin để kiểm soát đường huyết, thở máy để hỗ trợ hô hấp, lọc máu liên tục bằng máy Prismax công nghệ mới nhất của Hoa Kỳ nhằm điều trị sốc nhiễm trùng và suy thận cấp tính.

Công đoạn quan trọng nhất là vừa hồi sức, vừa chăm sóc người bệnh thở máy và vừa chăm vết thương hằng ngày. Một vấn đề nan giải ở người bệnh là thành khoang miệng bị thủng rộng (do nhiễm trùng), tạo sự thông thương giữa miệng và vết mổ vùng cổ – thông vào trung thất. Nếu không giải quyết được sự thông thương này, quá trình nhiễm trùng không bao giờ kiểm soát được, vết thương không bao giờ lành và kéo theo rất nhiều hệ lụy như: áp xe trung thất, mủ màng phổi, thở máy kéo dài, viêm phổi, suy dinh dưỡng… và khó ra khỏi hồi sức. Vì cấu trúc ở vùng cổ phức tạp, lại có lỗ thủng thông từ miệng ra vết mổ, nên chính phẫu thuật viên phải trực tiếp thực hiện việc thay băng, những ngày đầu mủ nhiều phải thay đến 3 lần/ngày.

Sau 13 ngày, tình trạng vết thương của ông H. sạch nhiều, mô hạt tốt, thể trạng ông cải thiện hơn. Phẫu thuật viên đã quyết định tạo hình vạt cơ ức – chũm có cuống để đóng kín lỗ thông giữa khoang miệng và vết thương; cắt lọc, đóng vết thương vùng cổ. Ông H. được ngưng thở máy và rút nội khí quản sau 2 tuần. Những ngày sau, ông dần ổn định, giọng nói rõ, nuốt được, vết thương vùng cổ tốt, các xét nghiệm về nhiễm trùng cải thiện, ông được ra viện sau 1 tháng chống chọi bệnh tật.

Bác sĩ Huy cho biết: “Đây là ca bệnh có tiên lượng tử vong cao, do nhiễm trùng nặng trên cơ địa bệnh đái tháo đường. Để điều trị cho người bệnh đòi hỏi phải nhanh và chính xác; đầy đủ phương tiện hỗ trợ như thuốc đặc trị, máy móc, nhân lực…”

Theo bác sĩ Khang, để ca điều trị này thành công, nhờ có một số yếu tố: (1) Chẩn đoán chính xác, chỉ định phẫu thuật ngay khi có chẩn đoán (vì tỷ lệ tử vong trong viêm trung thất sẽ gia tăng sau mỗi 24 giờ chậm trễ) và xử trí trong phẫu thuật triệt để. (2) Đội ngũ nhân viên hồi sức tích cực có chuyên môn cao, chuyên nghiệp, luôn túc trực cùng với các phương tiện hồi sức đầy đủ, hiện đại luôn sẵn sàng. (3) Công tác phối hợp đưa ra kế hoạch điều trị, chăm sóc người bệnh, chăm sóc vết thương hàng ngày giữa ê kíp hồi sức và các phẫu thuật viên phối hợp nhịp nhàng. (4) Sự hiểu biết và hợp tác của gia đình người bệnh trong suốt quá trình điều trị.