Sỏi lớn khiến hai quả thận ứ nước

Bà Đ.M.D. (65 tuổi, Bình Phước) chia sẻ thỉnh thoảng bà hơi đau tức vùng hông lưng nhưng nghĩ do tuổi cao. Một tháng trước, bà được con gái đưa đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM khám sức khỏe tổng quát, phát hiện cả hai quả thận và một bên niệu quản có sỏi và đều ứ nước.

Qua kết quả chụp cắt lớp vi tính (CT) bụng, thạc sĩ bác sĩ Nguyễn Trường Hoan, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết thận phải của bà D. ứ nước độ 3, đài thận có sỏi 14mm, niệu quản phải có sỏi 22x9x9mm ở vị trí ⅓ trên. Thận trái ứ nước độ 2, đài thận có sỏi 20mm, bể thận có sỏi san hô 47x18x27mm. Ngoài ra, xét nghiệm nước tiểu người bệnh cho thấy nồng độ bạch cầu cao, là dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu.

“Người bệnh cần qua hai lần mổ để lấy hết sỏi, giải phóng ứ nước cho từng bên thận, niệu quản và điều trị nhiễm trùng”, bác sĩ Hoan nói.

Lần thứ nhất, bác sĩ chỉ định phương pháp nội soi hông lưng lấy sỏi niệu quản bên phải. Ê kíp phẫu thuật dùng dao mổ rạch 3 đường nhỏ 1cm, đặt 3 trocar để đưa các dụng cụ mổ nội soi vào. Quan sát trên màn hình nội soi Karl Storz 3D/4K, ê kíp mổ cẩn thận bóc tách, tiếp cận, xẻ niệu quản, gắp sỏi ra ngoài rồi khâu vết mổ lại.

Sau đó, ê kíp đặt ống thông tiểu (sonde JJ) niệu quản hai bên nhằm điều trị nhiễm trùng, giải phóng ứ nước, chuẩn bị cho lần mổ thứ hai với bên thận còn lại.

2 tuần sau, bà D. được thực hiện lần mổ thứ hai với thận trái. Phương pháp được chỉ định là nội soi tán sỏi thận qua da bằng đường hầm nhỏ (Mini-PCNL).

Ê kíp mổ chọc cây kim nhỏ có gắn đầu dò tại hông lưng trái đến thận bà D. Tiếp đó, ê kíp rạch một đường 6mm tại vị trí chọc kim, đưa một ống nong vào tạo “đường hầm” dẫn thẳng đến bể thận với sự trợ giúp của đầu dò và máy siêu âm. Thiết bị tán sỏi laser được đưa vào qua “đường hầm”. Dưới tác dụng của năng lượng laser, viên sỏi san hô được tán thành những mảnh vụn nhỏ, mịn. Vụn sỏi được hút sạch ra ngoài qua “đường hầm”.

Một ngày sau mổ, bà D. không đau; ăn uống, đi lại bình thường; có thể xuất viện sau 2 ngày. Sau 2 tuần, bà cần đến bệnh viện tái khám, rút hai ống JJ. Trong thời gian này, bà được dặn không vận động mạnh.

Sỏi âm thầm hủy hoại thận

Bác sĩ Nguyễn Trường Hoan cho biết có nhiều loại sỏi thận khác nhau, được phân loại theo thành phần hóa học, gồm: sỏi canxi, sỏi oxalat, sỏi phosphat, sỏi axit uric, sỏi san hô, sỏi cystin. Thường gặp nhất là sỏi canxi. Trường hợp sỏi san hô như bà D. chỉ chiếm 7% – 15% số ca sỏi tiết niệu.

Sỏi san hô chỉ xuất hiện trong đài bể thận, hiếm gặp tại cơ quan khác trong hệ tiết niệu. Sỏi hình thành trong môi trường nhiễm khuẩn đường tiết niệu kéo dài, vi khuẩn phân giải urê trong nước tiểu thành ammonium, sau đó kết hợp với magie và phốt phát tạo thành sỏi. Do đó, sỏi san hô còn được gọi là sỏi nhiễm trùng.

Tuy ít gặp nhưng sỏi san hô là loại sỏi nguy hiểm nhất. Người bệnh sỏi san hô thường không có triệu chứng nào nên khi phát hiện, kích thước sỏi đã lớn, lấp kín đài bể thận. Các nhánh sỏi len lỏi vào các đài thận, cản trở nước tiểu di chuyển đến bể thận để đi xuống bàng quang, khiến thận ứ nước tiểu. Nếu không kịp thời lấy sỏi ra ngoài, giải phóng ứ đọng sẽ làm suy giảm chức năng thận, nguy cơ gây nhiễm trùng, ứ mủ trong thận, thậm chí có thể đe dọa tính mạng người bệnh.

Nội soi tán sỏi qua da bằng đường hầm nhỏ là phương pháp ưu tiên trong điều trị sỏi san hô. Trừ trường hợp sỏi quá lớn, nhiễm khuẩn nặng, phải mổ mở.

Khi tán sỏi san hô, bác sĩ cần cẩn thận, tỉ mỉ lấy sạch vụn sỏi ra ngoài. Chỉ cần một mảnh vụn còn sót lại cũng có thể hình thành sỏi mới theo thời gian.

Sau khi tán sỏi xong, người bệnh cần hạn chế ăn mặn; giảm thịt; hạn chế thức ăn chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ; tăng cường uống nhiều nước (1,5-2 lít/ngày); tránh sử dụng bia rượu, đồ uống có gas; tăng cường vận động vừa sức… để giảm nguy cơ tái phát sỏi.

Bác sĩ Hoan khuyến cáo người dân nên khám sức khỏe định kỳ 6-12 tháng/lần hoặc khi có biểu hiện đau âm ỉ hông lưng để sớm phát hiện và điều trị sỏi, tránh để lâu, phát sinh nhiều biến chứng nguy hiểm: suy giảm chức năng thận, nhiễm trùng thận, ứ mủ thận, viêm thận mạn tính, thậm chí nhiễm khuẩn huyết có thể dẫn đến tử vong.