Mẹ hiếm muộn bất chấp cái chết để cứu con trong bụng

TP HCM_Bác sĩ tư vấn mổ lấy thai tuần 26 vì tiền sản giật có dấu hiệu nặng nhưng chị Thoa, 31 tuổi, từ chối để giữ con.

Tỉnh dậy ở phòng chăm sóc đặc biệt (ICU), Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, chị Thoa (31 tuổi, ngụ quận 10 – TP.HCM) được chồng thông báo con gái chào đời tuần 28, nặng 900gram, đang nằm lồng ấp và thở oxy. Biết mình và con vừa vượt qua cửa tử, người mẹ an tâm chợp mắt.  Sức khỏe của chị kiệt quệ vì bị suy gan, suy thận sau khi bị tiền sản giật có biến chứng.

Ngày 26/1, BS.CKII Lê Thanh Hùng, Phó khoa Sản cho biết, chị Thoa điều trị hiếm muộn thành công và theo dõi thai kỳ ở một phòng khám tư nhân, chị đã có tình trạng cao huyết áp trước khi có thai. Đến tuần 24 phát hiện cao huyết áp mạn tính kèm tiền sản giật, chị chuyển đến Bệnh viện đa khoa Tâm Anh TP.HCM điều trị. Chị phải nhập viện, truyền magie sulfat ngừa co giật, thuốc hạ huyết áp song không thể kiểm soát, chỉ số vượt 170/110 mmHG (bình thường dưới 140/90 mmHg).

Ngoài ra, tình trạng giảm tiểu cầu, men gan tăng gấp ba lần so với bình thường, thai nhi hạn chế tăng trưởng trong tử cung. Chị được chẩn đoán tiền sản giật nặng nguy cơ đe dọa tính mạng. Bác sĩ đề nghị chấm dứt thai kỳ sau hai tuần nỗ lực dưỡng thai.

Tình yêu dành cho con quá lớn, khát khao được làm mẹ sau nhiều năm hiếm muộn thôi thúc chị bất chấp, đánh đổi bằng cả mạng sống để cứu con, vợ chồng chị đành ký giấy từ chối lời khuyên y khoa, mong muốn kéo dài thêm thai kỳ để con có hy vọng sống. Chị xin về nhà và tái khám ngoại trú.

Ngày 18/10/2023, chị Thoa được gia đình đưa trở lại bệnh viện cấp cứu trong tình trạng toàn thân sưng phù, khó thở, tri giác lơ mơ, huyết áp 200/120mmHg, chỉ số xét nghiệm phát hiện suy gan, thận. Tình trạng người bệnh nguy kịch, có thể tử vong cả mẹ và thai. Bệnh viện kích hoạt báo động, đẩy bệnh nhân từ khu cấp cứu lên phòng mổ khẩn.

“Người mẹ từng từ chối chỉ định y khoa, rơi vào nguy kịch vẫn không màng đến bản thân, chỉ muốn cứu con”, bác sĩ Thanh Hùng kể lại.

Ca mổ bắt con diễn ra nhanh chóng do bác sĩ Thanh Hùng thực hiện. Trong phòng mổ, ê kíp bác sĩ Sơ sinh túc trực, sẵn sàng hồi sức cho em bé ngay trên bụng mẹ.

“Bé chào đời tím tái không thở, được hồi sức ngay, sau đó tiến hành ủ ấm, thở oxy không xâm lấn”, BS.CKII Phạm Lê Mỹ Hạnh, Trưởng khoa Sơ sinh cho biết.

Em bé vượt qua nguy kịch được đưa về Trung tâm Sơ sinh nuôi trong lồng ấp hiện đại, kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm không khí và ánh sáng phù hợp như trong tử cung mẹ. Bé được thở áp lực dương liên tục (CPAP) đường thở thông thoáng, hô hấp nhẹ nhàng thay vì máy thở kéo dài có thể gây hại cho phổi.

Theo TS.BS Cam Ngọc Phượng, Giám đốc Trung tâm Sơ sinh BVĐK Tâm Anh TP.HCM, tỷ lệ sống của trẻ sinh non sẽ khác nhau ở các tuổi thai và tùy trung tâm nuôi dưỡng. Ngay sau sinh, trẻ sinh non gặp nhiều thách thức hơn trẻ đủ tháng. Trẻ không khóc, thở yếu, sức cơ yếu, tỷ lệ cần hồi sức cao hơn, các biến chứng sau hồi sức nhiều hơn. Đặc biệt trẻ cực nhẹ cân (<1.000gr), dễ bị hạ thân nhiệt, thiếu oxy, khó thông khí đủ do phổi thiếu surfactant, dễ bị nhiễm trùng, dễ xuất huyết não.

Báo cáo của Viện Quốc gia về Sức khỏe trẻ em và Phát triển con người của Mỹ (NICHD), trẻ sinh non dưới 24 tuần tuổi có ít cơ hội sống sót, tỷ lệ sống sót cho đến khi xuất viện của trẻ 22 tuần là 6%, 23 tuần là 26%, bé sinh ở tuần thứ 26 có cơ hội sống sót khoảng 78%, đạt 80-90% ở tuần 28. Trẻ sinh non từ 30-32 tuần tuổi tỷ lệ sống sót lên đến 95%. Bé chào đời khi đủ 34-36 tuần tuổi có tỷ lệ tử vong rất thấp (2,8-7,1/1000 trẻ sinh sống).

Bác sĩ Phượng cho biết, thập niên trước đây, thở máy xâm lấn là phương pháp điều trị chính cho trẻ sinh non rất nhẹ cân có hội chứng suy hô hấp. Mặc dù là biện pháp cứu mạng, thở máy xâm lấn lại là yếu tố nguy cơ cao gây viêm phổi do thở máy và bệnh phổi mãn. Kỹ thuật thở CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) tại phòng sinh hỗ trợ việc chuyển tiếp hô hấp tuần hoàn cho trẻ ngay sau sinh. Tiếp tục thở CPAP tại khoa Hồi sức sơ sinh giúp chuẩn hóa dung tích cặn chức năng (thể tích phổi) và giảm công thở cho trẻ. Nguy cơ đặt nội khí quản tại phòng sinh ở trẻ sinh rất non (<33 tuần tuổi thai đã giảm trong thập niên vừa qua khi trẻ được thở CPAP sớm. Tuy nhiên, hầu hết các bệnh viện sản tại Việt Nam chưa áp dụng CPAP tại phòng sinh.

Khái niệm “giờ vàng” gần đây đã được đưa vào lĩnh vực sơ sinh, nhấn mạnh tầm quan trọng của chăm sóc sơ sinh trong 60 phút đầu sau sinh. Đây là chiến lược mới giúp trẻ sinh non có dự hậu tốt hơn. Phác đồ giờ vàng bao gồm nhiều yếu tố, như kẹp rốn muộn, phòng ngừa hạ thân nhiệt, hỗ trợ hô hấp với phương pháp không xâm lấn (thở CPAP) tại phòng sinh và liên tục đến khi nhập NICU, hỗ trợ dinh dưỡng tĩnh mạch dung dịch đường, và phòng nhiễm trùng huyết.

“Trong năm 2022, phác đồ giờ vàng cho trẻ sinh rất non với thông khí không xâm lấn hỗ trợ tim phổi ban đầu tại phòng sinh, sau đó thở CPAP liên tục cho đến khi nhập NICU đã giúp giảm nguy cơ đặt nội khí quản, giảm tỷ lệ thở máy xâm lấn, từ đó giúp giảm chi phí điều trị”, TS Cam Ngọc Phượng cho biết.

Trong năm 2022 tổng cộng có 26% trẻ sinh non có đặt nội khí quản trong 24 giờ đầu tại NICU. Tỷ lệ thông khí xâm lấn đã giảm đáng kể từ giai đoạn một sang giai đoạn hai, 62,5% so với 26%. Với việc thở NCPAP cho trẻ sớm ngay tại phòng sinh, tỷ lệ dùng surfactant thay thế sau sinh giảm một nửa, từ 40% còn 20,9%. Tỷ lệ ấn tim, truyền epinephrine và tràn khí màng phổi rất thấp. Ngoài ra, chi phí điều trị trung bình giảm khoảng 30%-40%.

Phác đồ giờ vàng với ổn định thân nhiệt, thở NCPAP sớm giúp giảm nhu cầu thông khí bắt buộc ngắt quãng (IMV) ở trẻ sinh non có hội chứng nguy kịch hô hấp trẻ sơ sinh (bệnh màng trong – RDS), giảm tỷ lệ đặt nội khí quản, giảm tỷ lệ thở máy xâm lấn. Giảm thời gian thở máy, giảm thời gian nằm chăm sóc đặc biệt tại khoa Hồi sức sơ sinh, dẫn đến giảm đáng kể chi phí điều trị.

Năm 2023, phác đồ giờ vàng là một trong 20 công trình y tế chuyên sâu Giải thưởng Thành tựu Y khoa Việt Nam 2023. Đây là giải thưởng do Đài TNND TP.HCM (VOH) và Sở Y tế TP.HCM phối hợp tổ chức nhằm vinh danh những cống hiến y học có giá trị cộng đồng của đội ngũ Thầy thuốc Việt Nam.

Trường hợp con thị Thoa, được mẹ giữ lại trong tử cung thêm 2 tuần, giúp tăng khả năng nuôi sống lên 10%. Sự hy sinh của người mẹ mang đến cơ hội cứu sống con, song rủi ro tử vong mẹ rất cao.

Sau mổ, sản phụ được chuyển về hồi sức tại khoa Chăm sóc đặc biệt (ICU), sử dụng thuốc điều trị suy gan, thận, hạ huyết áp. Sức khỏe tiến triển từng ngày, xuất viện sau 8 ngày điều trị. Khoảng 3 tuần sau sinh, vợ chồng chị Thoa được vào bệnh viện ấp con.

“Tình thân gắn kết đã tiếp thêm cho bé sức mạnh, cai oxy sớm. Bé may mắn không mắc các di chứng của trẻ sinh non như bệnh phổi mạn tính, xuất huyết não, viêm ruột hoại tử, võng mạc”, bác sĩ Mỹ Hạnh đánh giá.

Sau 3 tháng nuôi dưỡng, từ một em bé sinh non yếu ớt, bé tăng lên 2.4 kg, khỏe mạnh xuất viện vào ngày 9/1.

Theo nghiên cứu theo dõi thai kỳ tại Bandung, Tây Java giai đoạn 2015-2022 có 19.176 ca sinh nở và tử vong mẹ liên quan do tăng huyết áp. Trong đó, tử vong mẹ do tăng huyết áp chiếm 36,6%, phần lớn liên quan đến sản giật.

Mặc dù chị Thoa được cứu sống, tuy vậy, sau sinh 3 tháng, sức khỏe còn khá yếu, suy giảm thị lực, thường hay khó thở, hụt hơi. Chị tiếp tục thăm khám, kiểm tra sức khỏe thường xuyên, đề phòng biến chứng tiền sản giật gây ảnh hưởng lâu dài, tăng nguy cơ mắc bệnh bệnh tim mạch, mạch máu não, thận.

Bác sĩ Thanh Hùng khuyến cáo, tiền sản giật là bệnh lý nguy hiểm ở phụ nữ mang thai, chiếm 5-15% số ca mang thai. Nguyên nhân gây bệnh chưa được giải thích rõ, song có các yếu tố nguy cơ cao gồm chủng tộc, tuổi mẹ cao, béo phì, vô sinh, đa thai… khi có biến chứng sản giật hay tiền sản giật nặng không đáp ứng điều trị, biện pháp duy nhất là chấm dứt thai kỳ, lấy thai ra sẽ cải thiện bệnh lý mẹ.

Hiện nay có phương pháp xét nghiệm máu giúp phát hiện thai kỳ có nguy cơ cao bị tiền sản giật ngay ở quý một của thai kỳ (11-14 tuần) Nhóm thai phụ nguy cơ nên tầm soát nhằm đảm bảo thai kỳ cán đích an toàn, giảm thiểu tỷ lệ tử vong mẹ và thai.