Xử trí và phòng ngừa hóc dị vật đường thở cho trẻ ngày Tết

Hóc dị vật là một tai nạn có xu hướng gia tăng ngày Tết, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ em nếu ba mẹ không biết cách xử trí.

Hàng năm, mỗi dịp Tết, số lượng trẻ bị hóc dị vật đường thở thường gia tăng. Nguyên nhân phổ biến là các loại kẹo, các loại hạt (hạt dưa, hướng dương, mắc ca, hạt dẻ,..), thậm chí là xương cá, xương gà vịt heo… hay các loại đồ ăn khác, đồ chơi hàng ngày.

ThS.BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng – Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM cho biết, trẻ em đùa giỡn trong khi ăn, vừa ăn vừa cười, hoặc ăn không đúng cách, thường dẫn đến bị sặc. Đôi khi trẻ tò mò, tự nuốt các đồ vật nhỏ như ốc vít, trang sức, cúc áo, đồ chơi… cũng gây ra hóc dị vật đường thở.

Trẻ có biểu hiện tím tái tức thì, nôn, ho sặc sụa dữ dội, khó thở, hoảng loạn, một số trẻ đủ lớn có thể ra dấu hiệu bị nghẹn ở cổ với mọi người xung quanh,…

Hầu hết các trường hợp hóc dị vật đều có thể xử trí an toàn nếu trẻ được đưa đến cơ sở y tế kịp thời. Đối với dị vật lớn, chẹn toàn bộ đường thở, hoặc trẻ quá nhỏ không thể ra dấu hiệu cầu cứu, dễ dẫn đến suy hô hấp, dọa ngưng tim, ngưng thở, đe dọa tính mạng. Do đó, nhận biết sớm và xử trí đúng cách ngay từ khi phát hiện trẻ hóc dị vật là một điều hết sức quan trọng.

Nếu trẻ còn hồng hào, khóc được, la hét được, nói được, ba mẹ cần đặt trẻ ở tư thế ngồi thở, giữ yên trẻ, sau đó đưa đến bệnh viện để khám và gắp dị vật ra.

Phụ huynh không nên tự can thiệp hay tự móc dị vật ra nếu không thể thấy dị vật nằm đâu trong đường thở, vì nhiều khả năng sẽ khiến dị vật thụt vào sâu hơn.

Nếu trẻ tím tái, khó thở, không khóc hoặc khóc yếu, nhanh chóng gọi cấp cứu và tiến hành thủ thuật.

Trẻ dưới 2 tuổi: Phương pháp vỗ lưng ấn ngực

Vỗ lưng:

– Đặt trẻ nằm sấp, đầu thấp trên cánh tay trái, giữ chặt đầu và cổ trước bằng bàn tay trái.

– Dùng gót bàn tay phải vỗ 5 cái thật mạnh vỗ lưng trẻ ở khoảng giữa hai bả vai.

– Sau đó lật ngửa trẻ sang tay phải, nếu còn khó thở, tím tái, dùng hai ngón tay trái ấn mạnh ở vùng 1/2 dưới xương ức 5 cái.

– Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài, hãy lật người trẻ lại tiếp tục vỗ lưng. Luân phiên vỗ lưng và ấn ngực cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc được.

Trẻ lớn, người lớn: Thủ thuật Heimlich

– Trẻ còn tỉnh:

• Đứng sau lưng trẻ
• Vòng hai tay ôm lấy thắt lưng trẻ.
• Nắm chặt bàn tay làm thành một quả đấm đặt ở vùng thượng vị, ngay dưới mũi xương ức, phía trên rốn.

• Ẩn 5 cái dứt khoát theo hướng từ trước ra sau và từ dưới lên trên, mạnh và nhanh.
• Có thể lặp lại 6-10 lần ấn bụng cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc la được.

– Trẻ hôn mê:

+ Để trẻ nằm ngửa, quỳ xuống dạng 2 chân cạnh đùi của trẻ.

+ Đặt gót một lòng bàn tay lên vùng thượng vị, dưới chóp xương ức, dưới chóp xương ức, đặt tiếp bàn tay thứ hai chồng lên bàn tay thứ nhất.

+ Ẩn 5 cái dứt khoát, mạnh và nhanh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên.

+ Có thể lặp lại 6-10 lần ấn bụng cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở.

Bác sĩ Hằng khuyến cáo, dù trong bất kỳ trường hợp nào cũng nên hô hào để kêu gọi sự chú ý, nhờ mọi người hỗ trợ sơ cứu và liên hệ nhân viên y tế khi cần thiết. Sau khi lấy được dị vật, phụ huynh vẫn cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để kiểm tra.

Để phòng ngừa dị vật lọt vào đường thở các gia đình cần chú ý:

Không cho trẻ chơi các đồ chơi kích thước nhỏ, thay vào đó nên chơi các loại đồ chơi hình khối lớn, kích thước từ quả trứng trở lên, hoặc các đồ chơi không thể gặm vỡ, không sắc nhọn gây nguy hiểm…

Ngày Tết, mỗi gia đình đều có nhiều loại hạt như mắc ca, óc chó, đậu phộng, hạnh nhân,… phụ huynh không nên để trẻ dưới 3 tuổi tự cầm nắm, bốc ăn các loại hạt, rất dễ bị hóc hoặc nhét vào lỗ mũi khi chơi. Ngoài ra, các loại thạch cũng không an toàn cho trẻ dưới 5 tuổi. Thạch rất trơn và kích thước nhét vừa miệng nên dễ lọt xuống họng trước khi trẻ kịp nhai nhỏ.

Không để trẻ nhỏ tự ăn thịt cá, gà, vịt, heo chưa tách xương. Nhiều gia đình thường có xu hướng cho trẻ tự cầm đùi gà gặm ăn, tuy nhiên, cách ăn này dễ gây hóc xương do khi chặt gà vịt vụn xương còn dính lại trên thịt.